مرواریدهای قرآنی – تفسیر تربیتی سیاسی
عوامل نجات و زوال ملت¬ها از منظر قرآن کریم
▪آیه منتخب:
«فَلَوْلَا كَانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِكُمْ أُولُو بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسَادِ فِي الْأَرْضِ إِلَّا قَلِيلًا مِمَّنْ أَنْجَيْنَا مِنْهُمْ وَاتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا مَا أُتْرِفُوا فِيهِ وَكَانُوا مُجْرِمِينَ» (هود: 116)؛▪ترجمه:
« چرا نمي¬بايست كه در ميان ملّت¬هاي ( گذشته ) پيش از شما فرزانگاني باشند كه از فساد در زمين نهي كنند ( تا ديگران را از گرفتار آمدن به عذاب و نابود شدن رهائي بخشند ؟ ) مگر مردمان كمي كه ( به وظيفه امر به معروف و نهي از منكر عمل كردند و ) ما نجا¬ت¬شان داديم ، و ( امّا در همان حال ) كافراني مي¬زيستند كه از خوش¬گذراني و تنعّم و تلذّذي پيروي مي¬كردند كه آنان را مغرور و فاسد كرده بود ، و دائماً گناه مي ورزيدند ( و هيچ وقت به دعوت پيغمبران و خيرخواهان گوش نمي¬دادند و از فساد و تباهي دست نمي¬كشيدند ) . »
(تفسير نور دکتر خرمدل.
توضیح واژگان وترکيبات مهم:
« الْقُرُونِ » : جمع قَرْن ، مردمان يك عصر و زمان . مراد ملّت¬هاي پيشين است.
« أُولُوا بَقِيَّةٍ » : صاحبان فضل . خيرخواهان . خردمندان خويشتندار .
« بَقِيَّة » : عقل و فضل . خير و نيكي . « إِلاّ قَلِيلاً . . . » : ليكن گروه اندكي .
« مَآ أُتْرِفُوا فِيهِ » : خوشگذراني و مال اندوزي و شهرت طلبي گذرائي كه درآن غوطه ور گشتند و مايه غرور و سركشي ايشان شد . مي¬گويند : أَتْرَفَتْهُ النِّعْمَةُ : يعني نعمت او را به سركشي و خوشگذراني كشاند . مُتْرِف به معني غرق در شهوات ، از اين ريشه است . (تفسير نور دکتر خرمدل)
▪ پیام¬های تربیتی سياسی:
جامعه بشری به پیامبران الهی مانند سائر نیازهای اولیه نیازمند است و مطمئنًا سلسله آمدن پیامبران به رسالت پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) خاتمه یافت وهمه پیغمبران به حق ادای رسالت نمودند و از این دنیا رفتند.
▪ سنت الهی براین استوار است که امت پیامبر اکرم -صلی الله علیه و سلم- مقرون به بعثت آن مبعوث به دعوت واصلاح جامعه است و نیاز اساسی جامعه بشری دعوت بسوی توحید خدا، اسلام واصلاح ودوری از فساد وشرارت است و آنهم توسط مکتب داران خط پیامبران الهی.
-از آیه کریمه استنباط می شود که مردم در هر جامعه ای دو گروه اجتماعی هستند:
▪گروه اجتماعی فرزانگان: اندیشمندان و دعوتگران بسوی نور وروشنایی با پیروان وحامیان ¬ان .
-گروه اجتماعی مجرمان: ظالمان ، عاملان وداعیان شر وفساد با پیروان وحامیان شان.
-مبارزه تقابل و تضاد در دعوت به سوی خیر و سعادت همیشگی و دعوت به سوی شر بد-بختی همیشگی گرم می¬باشد، گاهی به واسطه دعوت فکری، زبانی، قلمی و اقتصادی و گاهی به واسطه تقابل نظامی مثل جهاد تدافعی از طرف مومنان؛ در برابر تعدی، تجاوز، افزون طلبی های ظالمانه وحق تلفانه از سوی ستمگران می¬باشد.
-گروه اجتماعی فرزانگان، یعنی دعوتگران مسلمان اصلاحگر باهدایت و رهنمود¬های ربانی و الهی و الگوی نبوی مبارزه می ¬مایند، جز رضای خداوند متعال وسعادت و رستگاری جامعه مقصود دیگر ندارند.
-سر انجام گروه اجتماعی فرزانگان، رسیدن به سعادت در دنیا و نجات در آخرت است. مومنان خیر خواه و دعوتگران بسوی روشنایی وپیروان راستی¬ شان بهره مند از این سرانجام نیک خواهند شد.
-گروه اجتماعی مجرمان، یعنی فسادپیشگان در پیروی از شیطان جز شرارت، فساد و تبهکاری وزیان دنیوی و اخروی مقصود دیگر ندارند.
-سر انجام گروه اجتماعی مجرمان، ناآرامی روحی در دنیا و سقوط در پرتگاه دوزخ در روز آخرت است.
- درس مهم تربیتی سیاسی آیه کریمه این است که زمانی جامعه بسوی هلاکت قطعی می-رود که دعوتگران راستین و مخلص، عامل به سنت پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در آن جامعه وجود نداشته باشد.
- درس مهم دیگر تربیتی سیاسی این است که جامعه زمانی از هلاکت به ساحل نجات قرار می¬ گیرد که دعوتگران صدیق ،مخلص و عامل به سنت پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم رسالت دعوت بسوی خدا را در اوج طغیان و سرکشی و فساد انجام دهند، خدای متعال فرمود: « وَمَا كَانَ رَبُّكَ لِيُهْلِكَ الْقُرَى بِظُلْمٍ وَأَهْلُهَا مُصْلِحُونَ» (هود: 117)؛ « ( سنّت و عادت ) پروردگارت چنين نبوده است كه شهرها و آباد¬يها را ستمگرانه ويران كند ، در حالي كه ساكنان آنجاها ( متمسّك به حق و ملتزِم به فضائل بوده و ) درصدد اصلاح ( حال خود و ديگران ) برآمده باشند .»
-رهنمود آیه کریمه برای روزگار ما
باید از خود بپرسیم که این آیه کریمه به روزگار ما چه پیوندی دارد؟ پاسخ آن در صورتی میسر است که وضعیت خود را در ارتباط با دو گروه اجتماعی قرآن آیه کریمه، یعنی فرزانگان و مجرمان، بررسی کنیم.
