بسم الله الرحمن الرحیم
نوشته: علی محیی الدین اقره داغی معاون ریاست اتحاد علماء جهان اسلام!
برگردان: حبیب الله حسام مهاجر
بیشترین سوالات که در این روزهای (ماه ربیع الاول حول) و محور جشن مولود النبوی: آیا این جشن مطلقا بدعت است یا مستحب و یاجائز مطلق؟ مساله را در میزان فقه اسلامی بررسی نموده و بهره می‌گیریم، خداوند متعال ثواب و اجر نصیب شما بگرداند!
جواب:
الحمد لله رب العالمين، والصلاة والسلام على المبعوث رحمة للعالمين، وعلى آله وصحبه أجمعين، ومن تبع هداه إلى يوم الدين. و بعد
میزان و ترازوی ثابت است که حقائق شرعی را توضیح می‌دهد:
میزان اول فقهی: بدون تردید، مسلمانان فقط دو عید دینی دارند و همان عید فطری‌که بعد از اداء رکن روزه انجام می‌شود و عید اضحی که بعد از اداء رکن اخیر اسلام یعنی: حج واقع می شود و هردو عید نماز مخصوص دارند، مانند ( نماز عید )، تکبیرات و دیگر امور تعبدی در آنها است و افزودن عید دینی بر دو عید به اجماع بدعت محرمه و بر ذات دین جداُ خطرناک می باشد.
هرچه جشن‌های ملی و یا تجلیل و گرامی داشت از قهرمانی های؛ قهرمانان که درخدمت اسلام، مسلمانان بودند و برای وطن و سرزمین نقش تاثیر گذار داشتند، این نوع تجلیل و جشن ها به دلیل نداشتن شعائر دینی در اعیاد دینی گنجانیده نمی شوند، زیرا که در این نوع جشن‌ها نماد و شعائر دینی وجود ندارد و به نمازی مخصوص نیستند و مثل آن به عبادات شعائری خاص تخصیص ندارند. حتی اگر به نام عید ها یاد نمایند جای بحث و مجادله ندارند زیرا که عبرت به حقائق و مقاصد است، نه با الفاظ و مبانی.
میزان دوم فقهی: مجموعه‌ای از مردم هستند که به شوق و انگیزه وافر به تجلیل و گرامی داشت، مانند: جشن مولود النبی صلی الله علیه وعلی آله وسلم می پردازند و از فرصت استفاده کرده به ایراد سخنرانی و خطبه‌ها در معرفی فضائل، خصائل و سجایای پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم، دعوت و رسالتش می پردازند و این فعالیت و شادمانی در ذات خود، نه نماز است و نه عید دینی، و نه حجی و نه طوافی است و یک فعالیت و شادمانی عمومی می باشد که پی در پی واقع شده است- چنان که علماء علم اصول می فرمایند: احکام تکلیفی و بزرگترین آن موافق موارد ذیل است:
– اگرجشن مولود همراه با بدعت‌های حرام، خرافات، اختلاط حرام و سائر حرام ها باشد این کار به دلیل حرام بودن غیر، حرام می شود و اگر همراه با کراهیت غیر باشد مکروه است. و این یک حکم کلی و عام است برای هرفعالیت که همراه با محرمات شود، حرام می گردد و داخل این قاعده می گردد که اعتبار در وسائل و ذرائع به آثار و عواقب آن نگاه و لحاظ می‌شود و این مسأله متفق علیه است که وسائل حکم اهداف و مقاصد، آثار و عواقب و نتائج را به خود می گیرد.
– اگر همراه با حرام نباشد، از جمله؛ بدعت های حرام، مانند آن نگردد و در حقیقت اراده دارند از فرصت به نفع دعوت بسوی الله متعال، و معرفی پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم، و دفاع از پیغمبر خدا استفاده نمایند و در این حالت به اذن و خواست خداوند متعال ثواب و پاداش هم خواهند گرفت زیرا که پیامبر مکرم صلی الله علیه وسلم فرمود: اعمال مشروع به نیت منوط است، و برای هرشخص به اندازه نیتش پاداش می برد «الأعمال بالنيات وإنما لكل امرئ ما نوى » رواه البخاري في صحيحه ومسلم (1907)
– اگر کسانی که جشن میلاد می گیرند، بخواهند که آن را عید دینی قرار دهند و آن را به نوعی از عبادات چون نماز، دعاء و شعائر دینی مخصوص بسازند (در حالی برخی آن را شعائر دینی می نامند ) بدون شک این کار حرام است و بدعت گذاری در دین و گمراهی است.
بحث و فتوای ما فقط بر اساس بند ( 2) قبلی است و من میزان دعوت الی الله را که در آن وسعت و گستره‌ی زیادی در وسائل دعوت دارد، بر آن تطبیق و إعمال نمودم.
از قرن چهارم هجری در این مسئله علماء بین دیدگاه به جواز آن که ایشان اکثریت اند و نگاه حرام که اینها اقلیت اند اختلاف کردند و هریک دلیل و وجهت نظر خود را داشتند که به عهده آن است .
بدون پرداختن به جزئیات، این موضوع و دلائل هریک از هر فریقین می گویم:
اولاً: میزان فقهی اقتضا می کند که باب عبادات و مناسک خالص و شعائر تعبدی مسدود و مقفول از قبول زیادت و تغییر شکل آن است مگر این‌که نص صریح وارد شود و هرچه باب عادات و معاملات فمفتوح و باز است، زیرا که اصل در اینها اباحت است مگر این‌که دلیل صحیح و صریح بر حرمت آن وجود داشته باشد.
ثانیاً: جمهور علماء بر قیاس در برخی از عبادات و به وجود بدعت حسنه‌ای که به موازین و اصول شریعت موافق باشد و منافات و متعارض به اصول و موازین شریعت نداشته باشد، اذعان و اقرار داشتند، به یقین که عمر (رضی الله عنه) بدعت حسنه را نام گذاری و مسما نمود.
مردم را برای برپایی بیست رکعت نماز قیام شب‌های رمضان بر پشت أُبيِّ بن كعب، جمع کرد و در تمام شب‌های رمضان ادامه یافت و زمانی که دید ایشان با نظم و انتظام پشت یک امام ایستاده اند، فرمود: «نِعْمَتِ البدعةُ هذه» این چه بدعت نیکو و شگفت انگیزی است. أخرجه البخاري، والموطأ.
چنان که عثمان رضی الله عنه أذان دوم را ایجاد کرد.
ابو شامة، انگیزه انکار بدعت ها و رویدادها ص 62: فرمود: در بدعت های خوب توافق است که انجام آنها جایز و پسندیده است. سپس بدعت‌های خوب را این گونه تعریف کرده است: هربدعتی که موافق قواعد شریعت باشد و هیچ نوع مخالفت به قواعد شریعت نداشته باشد و انجام آن مستلزم ممنوعات شرعی نمی گردد.
ثالثاً: بی‌گمان در اینجا میان وسائل و هدف فرق است، وسائل عبادات به اساس روش واحد نیست، وسائلی هستند که قابل اجتهاد و تجدید می باشند، مثل وسائل جهاد و اعلان أذان توسط وسائل جدید امروزی است.
رابعاً: بدون شک مفهوم عبادت وسیع و گسترده است، شامل عبادات خاص و شعائر تعبدی است که نو آوری، یعنی؛ زیادت و یا تغییر را نمی پذیرند مگر به دلیل صحیح و هم‌چنان بقیه انواع قرب و نزدیکت را به الله متعال شامل می‌گردد، مثل جهاد در راه خدا و دعوت الی الله و حتی هرعمل صالح و شایسته را شامل می گردد که آن خالص برای خداوند متعال انجام یافته باشد، مانند: زراعت، صنعت، تجارت و امثال اینها.
